Iris van Duijnhoven is werkzaam als verpleegkundige en verbindingscoach dagbeleving op een zorgboerderij in Brabant. In dit blog leert ze ons hoe goed bewegen is, niet alleen voor onszelf, maar zeker voor mensen met dementie. Wat doet bewegen eigenlijk met de hersenen?
Bewegen ook goed voor je hersenen
We weten allemaal dat bewegen goed is voor je lijf. Maar wist je dat het óók veel doet voor je hersenen? Vooral bij mensen met dementie is dat belangrijk.
Erik Scherder legt uit
De hersenwetenschapper Erik Scherder legt dit mooi uit. Hij vertelt dat beweging het stukje in je hersenen stimuleert dat helpt om je veilig en rustig te voelen. Bij mensen met dementie werkt dat deel van de hersenen vaak minder goed. Daardoor kunnen ze sneller angstig, boos of onrustig raken.
Bewegen activeert hersendeel om je veilig en rustig te voelen
Maar: als iemand beweegt, wordt juist dát deel geactiveerd. Dat zorgt ervoor dat je je rustiger voelt, meer aankan en soms ook helderder wordt in je hoofd. Naast dat beweging goed is voor de fysieke gesteldheid, is het dus ook goed voor je gemoedstoestand.
Kleine dingen tellen mee
En het mooie is: bewegen hoeft helemaal niet ingewikkeld te zijn. Je hoeft geen sport te doen. Wandelen, buiten bezig zijn, huishoudelijke taken, fietsen – dat is allemaal beweging. Maar ook kleine dingen tellen mee: zelf je kopje naar het aanrecht brengen, je jas uitdoen, de trap oplopen. Het zijn kleine handelingen, maar ze hebben een groot effect.
Zo zien wij het ook dagelijks bij ons op de zorgboerderij.
Een aantal voorbeelden
Neem Piet. Hij voelt zich vaak angstig bij het opstaan en tijdens de ochtendzorg. Daardoor blokkeert hij, begrijpt opdrachten minder goed en gaan handelingen moeizaam. Nu zetten we eerst muziek aan op zijn kamer, dansen even met hem, en gaan daarna ontspannen naar de badkamer. De zorg verloopt op die manier veel prettiger, en Piet kan meer zelf doen.
Of Truus. Truus woont al een paar jaar op de zorgboerderij. Vanaf het begin vraagt ze zich dagelijks af waarom ze niet meer thuis kan wonen, en wat ze verkeerd heeft gedaan. Maar zodra ze naar buiten gaat en mag werken in de tuin – tussen haar geliefde bloemen en planten – verdwijnen die vragen. Ze voelt zich fijn en dat werkt door in de rest van de dag.
Geef ze ‘Ik hoor erbij’ gevoel
En dan is er nog het hout stapelen in de herfst, bladeren vegen in de lente, of het kippenhok schoonmaken in de zomer. Allemaal gewone dingen, maar ze doen zoveel. Niet alleen voor het lichaam, maar ook voor het gevoel van ‘ik hoor erbij’. Iedereen wil zich nuttig voelen. En als je dan ook nog buiten bent en beweegt, dan zijn het eigenlijk alleen maar pluspunten. En nee, het hoeft niet perfect. Het gaat erom dat iemand iets kan betekenen.
Zinvolle activiteit
Erik Scherder benadrukt dat ‘zinvolle activiteit’ belangrijk is voor het brein.
Beweging met betekenis – iets doen wat ergens toe doet – activeert het beloningssysteem in de hersenen.
Dat geeft een gevoel van geluk en rust.
Beweging wordt dan geen opdracht, maar een manier van leven. En daar zit de kracht.
Scherder zegt vaak dat het gaat om bewegen als vanzelfsprekend onderdeel van de dag. Niet iets wat “moet”, maar iets wat past in het gewone leven. Dan blijft het haalbaar én waardevol.
Ook in vergevorderd stadium van dementie ?
Soms denken mensen: “Mijn vader zit in een vergevorderd stadium van dementie, daar helpt bewegen toch niet meer bij ?” Maar juist dan kan het zorgen voor contact en verbinding. Een klein rondje wandelen, samen op muziek bewegen of gewoon even in het gras zitten en met de handen door de bladeren gaan – het brengt rust.
Erik Scherder legt uit dat ook bij vergevorderde dementie het brein blijft reageren op beweging.
De hersenen zijn dan misschien beschadigd, maar beweging blijft bepaalde gebieden stimuleren, zoals het emotiecentrum (amygdala) en het motorisch geheugen. Daardoor kunnen mensen zich prettiger voelen, ook als ze veel zijn vergeten.
Het mooie is: je hoeft niks uit te leggen. Het lichaam ‘weet’ vaak nog wat het moet doen. En dat geeft vertrouwen.
Inzicht! Beweging is letterlijk voeding voor de hersenen
Wat ik steeds meer besef, is dat het brein gevoed wordt door beweging. Niet met woorden, maar met actie. Volgens Scherder is beweging letterlijk voeding voor de hersenen: het verhoogt de doorbloeding, activeert hersengebieden en zorgt voor meer verbindingen in het brein. Zeker bij dementie is dat goud waard.
Op de zorgboerderij proberen we van beweging geen apart moment te maken, maar een vanzelfsprekend onderdeel van de dag. Geen gymnastiekles, maar het leven zelf.
En wat je dan ziet, is puur: mensen die opbloeien. Omdat ze iets kunnen, iets mogen, en zich – al is het maar even – weer gewoon mens voelen.
Dit blog is onderdeel van het onafhankelijke platform Regie op Dementie. Ontstaan vanuit eigen ervaring om te helpen léven met dementie. Het biedt je op één plek logische vervolgstappen op de levenslijn van iemand met dementie. Start met het helpen van jouw vader of moeder en klik daarvoor op onderstaande button voor het belangrijkste uit dit blog.
Er zijn in totaal 6 categorieën en 3 kruispunten op de Levenslijn. Regie op Dementie bevat meer dan 250 praktische tips, videos, artikelen en links naar organisaties in de regio Haarlem én de regio Laarbeek (ZO Brabant) die je kunnen helpen.